Rodzaje bezrobocia

Możliwe jest wyróżnienie kilku rodzajów bezrobocia, w zależności od przyjętych kryteriów ich wyróżnienia. Najpopularniejszym podziałem jest podział ze względu na powody, w wyniku których osoby pozostają bez pracy. W podziale tym wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia:

• koniunkturalne;
• strukturalne;
• frykcyjne;
• klasyczne;
• technologiczne;
• sezonowe;
• z wyboru.

Bezrobocie koniunkturalne (nazywane również keynesowskim lub cyklicznym) ma swoje przyczyny w niewystarczającym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym w danej gospodarce. Skutkuje to ograniczonymi możliwościami wykorzystania zdolności produkcyjnych, czyli również siły roboczej. Znaczącą rolę w przeciwdziałaniu takiemu rodzajowi bezrobocia odgrywa rząd, który dysponuje wieloma narzędziami pomocnymi w tym obszarze. Rząd może między innymi:

• zmniejszyć stawki podatków zachęcając podmioty gospodarcze do inwestowania;
• podnieść wydatki budżetowe na inwestycje zwiększające zatrudnienie.

Bezrobocie strukturalne wiąże się ze zmianami, które następują w gospodarce. Skutkiem takich zmian jest ograniczenie zatrudnienia w nieopłacalnych gałęziach przemysłu lub takich, które zastępowane są nowymi lub przestają być potrzebne. Sektory takie redukują etaty i osoby, które utraciły pracę w wyniku tych zmian częściowo znajdują zatrudnienie w innych sektorach, ale pewna część tych pracowników pozostaje bez pracy wchodząc w skład bezrobocia strukturalnego. Wynika to z niedostosowania kwalifikacji zawodowych tej grupy pracowników do aktualnych potrzeb pracodawców na rynku pracy.

Bezrobocie frykcyjne, to pewien minimalny poziom bezrobocia, który obserwowany jest w każdej gospodarce i który nie jest możliwy do zredukowania. Osoby bezrobotne tworzące bezrobocie frykcyjne są ze względów fizycznych niezdolne do podjęcia pracy, ale także są to osoby pozostające bez zatrudnienia ze względu zmiany pracy, zmiany miejsca zamieszkania itp. Bezrobocie frykcyjne stanowi część bezrobocia naturalnego.

Bezrobocie klasyczne wynika ze zbyt wysokich wynagrodzeń w stosunku do realiów rynkowych. W sytuacji gdy obecnie zatrudnieni pracownicy w danym sektorze otrzymują wysokie wynagrodzenia, pracodawcy ze względów ekonomicznych nie mogą pozwolić sobie na zatrudnienie specjalistów z tej branży. W wielu przypadkach sytuacja ta wynika z działalności związków zawodowych, które skutecznie wymuszają na pracodawcach wzrost wynagrodzeń.

Bezrobocie technologiczne wynika ze zmian technologicznych jakie zachodzą w rzeczywistości gospodarczej. Keynes uważał, że wynika ono z powstawania sposobów bardziej efektywnego wykorzystania siły roboczej i że sposoby te powstają szybciej niż pojawiające się możliwości znalezienia nowego zajęcia dla niepotrzebnych już robotników. [źródło: 1] Najczęściej jednak rozumie się je jako bezrobocie wynikające z wprowadzania do procesów funkcjonowania organizacji innowacji organizacyjnych i technologicznych redukujących ilość pracy wymaganej od zatrudnionych osób.

Bezrobocie sezonowe stanowi odmianę bezrobocia koniunkturalnego i wiąże się z sezonową charakterystyką wybranych działów gospodarki, w szczególności tych, które uzależnione są od uwarunkowań klimatycznych lub pór roku. Najczęściej bezrobocie sezonowe występuje w rolnictwie, rybołówstwie, leśnictwie, żegludze śródlądowej, czy turystyce.

Bezrobocie z wyboru pojawia się w sytuacji, gdy wysokość dodatków i zasiłków społecznych przyznawanych bezrobotnym lub związanych z innymi aspektami ich sytuacji życiowej jest na tyle wysoka, że wystarczająco rekompensuje utratę stałych dochodów związanych z możliwością podjęcia pracy. Wysokie dodatki socjalne są w takiej sytuacji zachętą do celowego pozostawania bez zatrudnienia.

1. J. Rafkin „Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej”, Wrocław, 2003, Wydawnictwo Dolnośląskie, str. 43.