Innowacyjność i konkurencyjność

Obecnie szczególnie ważną rolę w budowanie bardziej silnej pozycji w ramach globalnego rynku odgrywają wiedza i innowacyjność. Poziom tych czynników decydująco wpływa na kierunki rozwoju, w jakich zmierza krajowy rynek. Dlatego też obecnie konkurencyjność tworzona jest przez:

• poziom edukacji;
• umiejętność adaptowania nowoczesnych rozwiązań technologicznych;

poziomu wydatków na rozwój oraz badania.

Rozważania związane z konkurencyjną przewagą poszczególnych krajów powinny być oparte na założeniach sformułowanych przez Portera. Zakładał on, że bogactwem danego narodu jest wypracowane przez kolejne pokolenia, a nie dziedziczone. Uważał, że takie czynniki produkcyjne, jak dostępność zasobów naturalnych, siła robocza, wartość konkretnych walut lub oprocentowanie odsetek nie stanowią źródła zamożności konkretnego społeczeństwa. Postrzegał on konkurencyjność narodu przez pryzmat zdolności przemysłu danego kraju do innowacji oraz zwiększania poziomu rozwoju.

Już w naukowych opracowaniach wydanych w latach 90-tych Porter podkreślał zwiększające się znaczenie cech oraz zachowań narodów w konkurencji postrzeganej globalnie. W tym procesie najważniejszą podstawą konkurencyjności były tworzenie i przyswajanie wiedzy, które z kolei wpływają na umacnianie roli danego społeczeństwa.

Jedynym słusznym kierunkiem rozważań związanych z konkurencyjnością według Portera był narodowy poziom efektywności umożliwiający uzyskiwanie najważniejszego celu państwa, jakim jest tworzenie podstaw dla odpowiednio wysokiego i nieustannie poprawiającego się poziomu życia społeczeństwa. Taka zdolność jest zależna od produktywności, która jest zależna od jakości pracy oraz cech produktu i efektywności jego wytwarzania. Dążenie do poprawy poziomu efektywności zależy od zdolności gospodarki do nieustannej poprawy, która jest jednoznaczna z wdrażaniem innowacji.

Zależność pomiędzy innowacyjnością, konkurencyjnością i dobrobytem społeczeństwa został przedstawiony w ramach rysunku 1.

Rysunek 1. Układ zależności między innowacyjnością, konkurencyjnością i dobrobytem społeczeństwa

Przedstawiony rysunek potwierdza podejście Portera do aspektu konkurencyjności. Utożsamia ją w sposób bezpośredni z efektywnością działalności, na którą wpływają także bezpośrednio możliwości wprowadzania innowacji.

Porter podkreśla znaczenie handlu międzynarodowego i inwestycji zagranicznych w kontekście efektywności. Inwestycje poprawiają ją przez wyspecjalizowanie w przemysłach, dzięki czemu są one bardziej efektywne i umożliwiają importowanie tych dóbr do krajów, które w tych obszarach są znacznie mniej skuteczne. Jednocześnie handel międzynarodowy i inwestycje zagraniczne są zagrożeniem dla wzrostu produktywności, ponieważ wymagają porównań z produktywnością innych krajów. W tego typu sytuacji utrata zdolności do konkurowania z krajami, w których przemysł jest wysoko-efektywny może być przyczyną zmniejszenia standardu życia społeczeństwa.

Porter odrzuca tłumaczenie konkurencyjności zgodne z klasycznymi teoriami, które podkreślają szczególnie istotną rolę zasobów, kosztów lub stanu bilansu handlowego. Umożliwia on połączenie efektywności i innowacyjności, która stanowi źródło różnic rozwojowych. W ramach procesu innowacyjnego szczególnie ważne są nie tylko przedsiębiorstwa, instytucje badawcze, państwo, ale także społeczeństwo. Skutkiem takiego podejścia jest konkurencyjna przewaga narodów, czego rezultatem jest wniosek, że w takim podejściu podkreślana jest rola społeczeństwa tak jako klienta państwa, ponieważ dąży ono do życia na wysokim poziomie, jak również samego twórcy takiej poprawy.

Ostatnia z wymienionych ról społeczeństwa przejawia się przez podejmowanie działalności w przedsiębiorstwach, dlatego podkreślana jest pozycja krajów w gospodarce światowej postrzegana przez pryzmat przedsiębiorstw. To one są odpowiedzialne za osiąganie i utrzymanie przewagi konkurencyjnej nad pozostałymi krajami, a ich realizacja zależy od zdolności przemysłu do innowacji.

Taka teza jest oczywista, ponieważ firmy oraz przemysły muszą ponosić koszty tego typu działań, one podejmują ryzyko, ale także one mogą dysponować korzyściami, które wynikają z osiągnięcia tego typu celów. Łączona jest tu zdolność konkurencyjna ze zdolnością do innowacji. Sama innowacyjność w każdym przypadku wymaga inwestycji w rozwijanie umiejętności oraz wiedzy zatrudnionych osób, czego skutkiem jest powstawanie nowych rozwiązań technologicznych, procesów, jak również nowe podejścia marketingowe. Innowacje są utożsamiane z ciągłym postępem, czego skutkiem jest zwiększona efektywność pracy i kapitału, które są odpowiedzialne za stopę życiową społeczeństwa. Podkreślane jest tu również znaczący wpływ na kondycję przedsiębiorstw takich czynników jak kultura danego kraju, jego system ekonomiczny, jakość instytucji, które w nim działają itp. To właśnie te wewnętrzne czynniki decydują o zdolności krajowych podmiotów gospodarczych do walki z innymi przedsiębiorstwami działającymi na rynku, co w dużym stopniu warunkuje kondycję krajowej gospodarki.